Srpska pravoslavna crkva danas obeležava praznik Sveti mučenik Knez Lazar i svi Sveti mučenici srpski – Vidovdan, upisan crvenim slovom u crkvenom kalendaru. Ovo je jedan od najvažnijih praznika za naš narod zbog istorijskih mnogih događaja koji su se desili na taj dan, najpre zbog Kosovske bitke, koja se odigrala 1389. godine. Pored Svetog Amosa, počeo je da se slavi svakog 28. juna početkom 20. veka.
U dan kada se odigrala bitka bio je već ustanovljen praznik Svetog Vida i u nekim krajevima Srbije i danas postoje verovanja i običaji koji se vezuju za Svetog Vida, ali je ipak u kolektivnoj svesti ovaj datum urezan kao sećanje na Kosovski boj i na sve poginule u svim ratovima.
Vidovdan je državni praznik u našoj zemlji, ali obeležava se radno. Predstavlja dan žalosti, pa se zadržao običaj da se na taj dan ne igra i ne peva i da se zaustave svi veliki poslovi. U hramovima se obavljaju pomeni za sve postradale u ratovima. Praznuje ga i Bugarska pravoslavna crkva i kod Bugara je poznat kao Vidovden ili Vidov den.
Car po narodnoj tradiciji, knez po tituli
Praznik je posvećen Lazaru Hrebeljanoviću, poznatom u narodnoj tradiciji kao car Lazar ili, po tituli, knez Lazar. Bio je srpski srednjovekovni knez, koji se rodio 1329. godine u Prilepu. Bio je blage naravi, oštrouman i dobrodušan. Vaspitavan je u hrišćanskoj veri.
Bio je uzet na dvor cara Dušana, gde je bio uvažavan. Najposle se oženio carevom rođakom Milicom, od loze Nemanjića. Godine 1353. dobio je titulu kneza. Njegova najveća briga bila je da izmiri Srpsku i Carigradsku patrijaršiju. Poslao je carigradskom patrijarhu monaha Neaniju kao izaslanika koji ga je zamolio da sa Srba skine anatemu, što je i bilo učinjeno.
Posle raspada Srpskog carstva stvorio je najveću i najmoćniju državu na teritoriji nekadašnjeg carstva. Lazareva država sa prestonicom u Kruševcu, poznata u istoriografiji kao Moravska Srbija, obuhvatala je slivove reka Velike, Zapadne i Južne Morave. Sagradio je mnoge crkve i manastire, od kojih su najpoznatiji Ravanica i Lazarica. Obnovio je manastire Hilandar i Gornjak, a bio je i ktitor ruskog manastira Pantelejmona.
Borba srpskih i osmanskih snaga
Kosovska bitka, bitka na Kosovu, boj na Kosovu, Kosovski boj ili Vidovdanska bitka između srpskih i osmanskih snaga vođena je na Vidovdan nedaleko od Prištine. Srpske snage je predvodio knez Lazar Hrebeljanović, dok se na čelu osmanske vojske nalazio sultan Murat Prvi sa sinovima Jakubom i Bajazitom. Prema predanju, u prvoj fazi bitke, srpska vojska je potisnula protivnika i jedan od srpskih vitezova Miloš Obilić uspeo je da ubije sultana i natera osmansku vojsku da se povuče. Međutim, nekolicina njih se nije potpuno povukla i oni su kasnije u toku dana izvršili zasedu na Lazara i njegovo obezbeđenje i uspeli da ga ubiju.
Svete mošti
Prema odluci Državnog sabora iz decembra 1389, Olivera, najmlađa kći kneza Lazara data je u harem sultana Bajazita Prvog. Otišla je u proleće 1390, što je bio uslov za sklapanje mira sa Turcima i dozvolu za prenos moštiju kneza Lazara iz Mitropolijske crkve u Prištini u njegovu zadužbinu manastir Ravanicu 1391. godine.
Početkom seoba Srba, narod je njegove svete mošti sklonio i preselio u manastir Malu Ravanicu ili Vrdnik na Fruškoj gori. Za vreme Drugog svetskog rata, 1942. prenete su u Beograd, gde je svetitelj počivao sve do 1988, kada je prenet u manastir Gračanicu na Kosovu. Odatle je 1989. opet preneto u Lazarevu zadužbinu manastira Ravanicu, nadomak Ćuprije, gde i danas počiva.
Kult kneza Lazara
Kult kneza Lazara kao hrišćanskog mučenika počeo je da se razvija nedugo po Kosovskoj bici. Stvaranje kulta pomogli su pripadnici porodice Lazarević, a prihvatila ga je i razvijala Srpska patrijaršija. Paralelno sa kultom koji se razvijao u crkvenim krugovima, razvijao se i kult kneza Lazara kao mučenika i junaka Kosovske bitke u narodnoj tradiciji. U srpskim narodnim epskim pesmama kosovskog ciklusa, on je, uz Miloša Obilića, glavni lik. Takođe, Lazarev lik obrađivan je višestruko u srpskoj umetnosti u 19. i 20. veku.
Istorijski događaji
Na ovaj datum, koji za pravoslavni srpski narod ima veliku simboliku, osim Kosovske bitke, odigrali su se i drugi istorijski događaji ‒ 1869. donet Namesnički ustav Kneževine Srbije, 1876. proglašen rat Turskoj od strane Kneževine Srbije i Knjaževine Crne Gore, 1878. započeta rasprava o Kneževini Srbiji na Berlinskom kongresu, 1881. Tajna konvencija između Srbije i Austrougarske, 1889. Kraljevina Srbija prvi put svečano obeležila Vidovdan kao praznik na najvišem državnom nivou, 1913. početak Drugog balkanskog rata, prva proslava Vidovdana na KiM u manastiru Gračanica, 1914. atentat na nadvojvodu Franca Ferdinanda u Sarajevu, 1915. sporazum o stvaranju realne unije između Srbije i Albanije, 1919. potpisan Versajski sporazum, prva proslava Vidovdana u tek stvorenoj Kraljevini Srba Hrvata i Slovenaca, 1921, donet Vidovdanski ustav, pokušaj atentata na kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića, 1939. obeleženo 550 godina od Kosovske bitke…
Politika
